Olesya Gerasimenko
BBC Rusça Servisi
14 Ocak 2020. Günün erken saatlerinde Rusya’nın güneyindeki Leningradsky bölgesindeki bir sitede yer alan apartman dairesinden kan donduran bir ses duyuldu.
Şok içinde ve korkmuş bir apartman sakini polisi aradı ve sesin bir kadına yönelik saldırı olabileceğini bildirdi.
Ancak kimse gelmedi.
Çığlıklar, yardım feryatları devam etti. Polise konuyla ilgili altı çağrı daha yapıldı. Ama hiçbir polis memuru olay yerine intikal etmedi.
Vahim sonuçlardan korkan komşular, meseleyi kendi başlarına halledebileceklerini düşündü. Daire kapısını kırdılar ve içeri girdiler.
Ama çok geçti.
Çığlıklar durmuş ve kadın öldürülmüştü.
Vera Pekhteleva, eski erkek arkadaşı tarafından defalarca bıçaklandı, dövüldü ve üç buçuk saat boyunca süren saldırı sırasında metal bir kablo ile boğularak öldürüldü.
Emniyet güçleri, olay sırasında bölgede olaya müdahale edebilecek herhangi bir polis memurunun ya da devriye aracının olmadığını söyledi. Ancak daha sonra beş polis memuru görevi ihmal etmek suçundan suçlu bulundu ve 18 ay hapis cezasına çarptırıldı.
Bu cezalar birçok kişi tarafından hafif olarak görüldü. Mahkeme ise cezanın uygun olduğunu, çünkü polis memuru eksikliğinin “bütün emniyet için” bir sorun olduğunu belirtti.
Rusya, dünyanın en büyük polis güçlerinden birine sahip. Rusya İçişleri Bakanlığı verilerine göre, 146 milyonluk nüfusa sahip ülkede 900 binden fazla polis memuru çalışıyor. Bu da 100 bin kişiye yaklaşık 630 polisin düştüğü anlamına geliyor. Bu sayı, ABD ve İngiltere’deki oranın iki katından daha fazla.
Ancak İçişleri Bakanı Vladimir Kolokoltsev Ağustos ayında yaptığı bir açıklamada ülkenin “kritik” bir polis memuru açığına sahip olduğunu, bunun da suç oranlarına etki ettiğini söyledi.
Bu soruna kısmen Rusya’nın geniş coğrafyası ve destek personelinin eksikliği neden oluyor. Ancak son sorunlar, polis sayısındaki büyük düşüşten kaynaklanıyor. Çok sayıda yetenekli ve tecrübeli polis memuru da görevlerini bırakıyor.
Düşük maaş, stres ve yozlaşma
BBC’ye konuşan birçok eski Rus polis memuru, emniyetten ayrılıp daha az stresli ve daha yüksek maaşlı işleri tercih ettiklerini söylüyor.
Rusya’nın güneybatısındaki Rostov’da eski bir polis memuru, “Maaşı hiç ayarlamadılar” diyor.
Taksi şoförü olmak için görevinden istifa eden eski polis, “Enflasyon ve yeni fiyatların ardından maaş yeterli değildi” diye konuşuyor.
Polis memuru olan bir başka arkadaşı da şimdi kuryelik yapıyor.
İkisi de polis memuruyken elde ettiği kazancın iki mislini kazanıyor.
Rostovlu eski polis memuru, “Ben teğmen rütbesine yükseldim. Ama süpermarkette çalışan bir kişi hâlâ benden daha çok kazanıyordu. Üstelik benim işim çok daha tehlikeliydi. Şu anda sadece bir aptal polis olmak ister” diyor.
BBC, aşırı yorgun polis kuvvetlerinin, artık beyanda bulunulduktan sonra bile dosyalara bakmadığını tespit etti.
Rusya’nın Sibirya bölgesinden bir dedektif, “Beş tane de olsa 50 tane de olsa söz konusu dosyalara bakmak için herkese 10 gün süre veriliyor. Bu nedenle iş kalitesi de düşüyor” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Diyelim ki, komşuları aramak, tanıkları sorgulamak, olay yerini ziyaret etmek gibi yapılması gereken 10 şey varsa, memurlar da sadece bir veya ikisini yapıyor. Diğerlerini tamamladı olarak kaydediyor.
“Ardından da suçlamaları reddediyorlar. Yani bir soruşturma açılmaz.”
Memur sayısı azaldıkça, kalanlara olan baskılar da artıyor.
Eski memurlar, bu durumun yozlaşmaya neden olduğunu söylüyor.
Tomsk şehrinden kıdemli bir polis memuru, gözaltı kotalarının şişirildiğini, insanlardan zorla itiraf alındığını belirtiyor.
“Durum daha da kötüleşecek. Kanıtlarda tahrifat olacak, hedef odaklı dayaklar olacak, hiçbir şeyi gerektiği gibi araştırmaya zaman olmayacak.
“Elinizde bir ipucu var ve onu kovalamanız mı gerekiyor? İlk şüpheliyi karakola sürükleyip dövmek çok daha kolay, böylece bu kişi suçu üstleniyor.”
Bazı memurlar eylemleri nedeniyle hapis cezasına çarptırılıyor. Bu da emniyet güçlerini daha da zayıflatıyor.
Bu, altı yıl boyunca polis memurluğu yapan Sergei’nin başına da geldi. Bir uyuşturucu satıcısını dövdüğü için hapse girdi. Sergei, satıcıyı gözaltına almak için baskı hissettiğini ve delilleri saklamak için uyuşturucularını yemeye başlayacakken ona vurduğunu söylüyor.
BBC’ye konuşan Sergei, polis kaynaklarının çok azaldığını, iş gereksinimlerini kendi cebinden karşıladığını söylüyor.
“Kendi arabamı kullanıyordum, kendi kağıtlarımı, kartuşlarımı ve yazıcımı alıyordum; kendi bilgisayarımı, kendi masamı, kendi sandalyemi, benzinimi… Kendi ofisimde kendi zemin kaplamalarımı döşedim, her şeyi kendim tamir ettim.”
Rusya’nın merkez bölgesinden eski bir memur, boş pozisyonların uzun süre doldurulmadığını söylüyor.
“Yıllardır eksiklik var. 2015’te başladım ve son sekiz yılda takımımıza sadece iki kişi katıldı, 15 kişi ayrıldı.”
Birkaç BBC kaynağına göre, İçişleri Bakanlığı, iki komiser muavini ve bir üst rütbeli memur dahil olmak üzere, muhalif politikacı Aleksey Navalny ile bağlantılı olan memurları temizledi. Bu temizlikte uzun yıllar hizmet vermiş deneyimli memurlar işten çıkarıldı. Bir kaynak, Moskova Federal Güvenlik Servisi’nin, hacklenmiş e-posta adresleri veritabanına dayanan Navalny destekçileri listesi oluşturduğunu söyledi.
Ukrayna savaşının etkisi
Ukrayna savaşı başlamadan evvel Rusya’daki polis memuru sayısı azalıyordu.
Savaş, ilk başta bazı memurların emniyet güçleri içerisinde kalmasında önemli rol oynadı. Rus polis memurları askerlik görevinden muaf tutuluyor. Savaş başladığında istifa etmeye niyetlenen bazı memurlar, BBC’ye yaptığı açıklamalarda, savaşa katılmamak için görevlerinde kalmayı tercih ettiklerini söyledi.
Moskova’dan bir memur şöyle açıklıyor:
“Ya sıkı sıkıya görevinde durdun, ya da ayrıldın ve askere alındın. Bazı yöneticiler, istifa edeceklerin isimlerini listeleyip bunu da tehdit olarak orduya verdi. Herkes çok korkmuştu.”
Ancak savaş devam ettikçe polis sayısında düşüş görülüyor. Emniyet, mevcut boşlukları dolduramıyor.
Rusya, 2026 yılı itibarıyla daha fazla toprak işgal ederse 42 bin daha polis memuruna ihtiyaç duyacağını öngörüyor.
Görevdeki polis memurlarının savaş hakkında görüş belirtmesine kesinlikle izin verilmiyor. Hatta savaş demeleri bile yasaklanmış durumda.
Bir dedektif, “Biz polis memurları ağzımızı kapalı tutmalıyız” diyor. “Biz ‘özel askeri operasyon’ hakkında kişisel görüşlere sahip olamayız. Ya da bizi kovarlar.”
Polis memurları BBC’ye savaşın getirdiği fazladan bürokratik işler nedeniyle tükenmişlik yaşadıklarını da söyledi.
Tomsk’tan eski bir kıdemli polis memuru, “İnsanlar her zaman birini suçlamak için bir bahane arıyor” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Nereye gittiğimizi görüyorum. Zaten devlete karşı işlenen suçlara vurgu yapılıyor. İleride daha fazla dosya bu kategoriye dahil edilecek. Sıradan insanları etkileyen gerçek sorunlar mı? Kaçırma, soygun, tecavüz, cinayet… onları araştırmak için zaman olmayacak.”
